Juan Rof Codina

Día da Ciencia en Galicia 2022

O

veterinario Juan Rof Codina é o homenaxeado este ano no Día da Ciencia en Galicia, a celebración promovida pola Real Academia Galega de Ciencias (RAGC) para reivindicar a importancia da investigación a través das súas figuras máis destacadas e, en moitos casos, descoñecidas para o gran público.

A RAGC valorou detidamente a Rof Codina como o grande impulsor da veterinaria en España e salientou a súa contribución á modernización do sector agropecuario en Galicia e á difusión do concepto de asociacionismo entre os gandeiros galegos.

Un dos principais impulsores da veterinaria en España

Juan Rof Codina (El Prat de Llobregat, Cataluña, 31 de agosto de 1874 – Lugo, 17 de xuño de 1967) foi o terceiro fillo dunha modesta familia catalá. O seu pai, Pablo Rof Xirinachs, tiña un taller de ferrería e de labores de cerralleiro e Rof viuse obrigado a deixar a escola para axudalo. Animado pola súa nai, Micaela Codina Portillo, desprazouse a Madrid para estudar na Escola Superior de Veterinaria.

Obtivo o posto de tenente veterinario militar en 1898 e foi destinado a Lugo, onde naceu o seu interese polos problemas gandeiros de Galicia. O seu introdutor neste ámbito foi o veterinario Ramón Carballo, co que estableceu unha relación máis que profesional ao casar coa súa filla Concepción Carballo Lameiro. Xunto a outros técnicos agropecuarios da época, traballou a prol da renovación técnico-produtiva da gandería galega ao longo do século XX, destacando dous campos: a aplicación e divulgación de novidades zootécnicas e a posta en práctica de medidas de hixiene pecuaria para a mellora substancial do continxente gandeiro, para o que comeza a escribir artigos de difusión de boas prácticas; e a organización e valorización da profesión veterinaria en España.

A súa presenza na Galicia rural permítelle familiarizarse coas enfermidades máis extendidas na época, como o gripo –glosopeda ou febre aftosa– e a nacida –carbunco bacteriano–, converténdose no primeiro divulgador dos traballos de Pasteur sobre estas doenzas. Foi tamén un decidido agrarista e participou en varias iniciativas destinadas a difundir o asociacionismo agrario, axudando, por exemplo, na creación de sociedades de seguros mutuos.

En 1901, tras un problema disciplinario cun superior, é trasladado a Granada, pero conseguirá regresar a Lugo ao ano seguinte e, despois de ascender ao grao de capitán, solicitou a excedencia. Xunto ao seu cuñado Jesús Carballo, tamén veterinario, abriu en 1905 a primeira clínica veterinaria galega, a primeira do Estado no seu xénero, chamada Gran Clínica Veterinaria de Lugo, que conseguiu a representación exclusiva das vacinas do Instituto Pasteur para Galicia e Asturias. Así, liderou as campañas de vacinación, chegando a vacinar el mesmo a 250 cabezas de vacún nun só día.

Apuntes da materia “Cirugía General Veterinaria”

(1894-1895)

Rof Codina nun concurso gandeiro

Rof Codina vacinando

En 1909 obtivo o posto de Inspector Provincial de Hixiene Pecuaria e trasladouse á Coruña, onde exerceu durante máis de vinte anos. Organizou concursos de gando e inventou o Compás ou Bastón Rof (unha especie de pé de rei) para lograr unha medición máis perfecta nestes certames. Publicou a monografía “La raza bovina gallega”, un estudo no que se sentaron as bases do morfotipo do que logo sería a Raza Rubia Galega.

A súa figura deu nome á Fundación Rof Codina da USC e ao Hospital Veterinario Universitario Rof Codina de Lugo

Ao longo da súa vida escribiu unha inxente cantidade de artigos destinados a difundir as novas teorías nos campos da agricultura e a gandería. Entre as súas obras destacan “Galicia pecuaria” (1927), “El color de la yema de huevo de gallina” (1951), “La avicultura en Galicia” (1952) ou “Nociones de avicultura” (1962).

A maior parte da súa obra orixinal e da súa biblioteca persoal foi doada en 1995 pola súa filla Carmen Rof Carballo á Biblioteca da Facultade de Veterinaria de Lugo da Universidade de Santiago de Compostela, aínda que na actualidade o Fondo Rof Codina está na Biblioteca Intercentros do Campus de Lugo da USC. Juan Rof Codina dá nome á Fundación Rof Codina –creada en 1994 e vencellada á USC– e ao Hospital Veterinario Universitario Rof Codina de Lugo, así como a unha rúa nesta cidade, a outra en Monforte de Lemos e a uns xardíns na súa localidade natal en El Prat de Llobregat (Barcelona).

En 1932 pasou a dirixir a Inspección Xeral Veterinaria en Madrid, centrándose no desenvolvemento e dignificación da gandería. Trala Guerra Civil Española, o réxime franquista abriulle un expediente e foi condenado ao desterro en Tenerife, illa na que permanecerá ata 1941, regresando de novo a Lugo. Na súa cidade de adopción xubilouse en 1944, aínda que permaneceu activo a través da Cátedra de Divulgación Pecuaria de Galicia, que el mesmo creara, ata o momento da súa morte aos 93 anos. Foi nomeado Lucense do Ano (1964) e concedéuselle a Medalla de Ouro da Asociación Nacional Veterinaria (1965).

Usando o bastón Rof

Gran defensor do patrimonio natural e cultural de Galicia

Xunto a outros profesionais da época

Rof Codina foi, así mesmo, un gran defensor do patrimonio natural e cultural de Galicia. O seu papel foi decisivo para preservar a Muralla romana de Lugo fronte a unha iniciativa para o seu derrubamento co propósito de “favorecer o crecemento da cidade”. O material de pedra, segundo o proxecto, sería empregado en obras como os portos da Coruña ou Ferrol. Os seus argumentos culturais e técnicos (o cálculo detallado dos carros tradicionais que serían necesarios para levar a cabo a operación) foron fundamentais para desbotar a idea.

Rof Codina foi ademais un dos máis destacados participantes do famoso faladoiro do Hotel Méndez Núñez, xunto a outros recoñecidos lucenses como Ánxel Fole, Luis Pimentel ou Manuel María.